O'r Tawy i'r Tawe, mae agwedd anhysbys ar dreftadaeth Cymru yn cael ei datgelu: presenoldeb rhyfeddol casgliadau hynafol yr Aifft ledled y genedl. Mae'r ddarlith hon yn ymchwilio i ddyfnder a lledaeniad daearyddol annisgwyl y daliadau hyn, gan gyflwyno trosolwg cryno o arteffactau sydd wedi'u lleoli mewn dros 25 o sefydliadau ledled Cymru.

Gan symud y tu hwnt i gatalog syml, byddwn yn archwilio'r hanesion amrywiol y tu ôl i'r casgliadau hyn, eu graddau amrywiol o hygyrchedd, ac arwyddocâd diwylliannol gwrthrychau allweddol. Drwy amlygu'r cysylltiadau annisgwyl a ffurfiwyd rhwng "Dwy Wlad" yr Aifft hynafol (tꜣwy) a thir Afon Tawe, mae'r cyflwyniad hwn yn anelu at oleuo perthynas unigryw, ond heb ei hadrodd i raddau helaeth, Cymru â byd y Pharoaid a'r pyramidiau.

Ynglŷn â'r Siaradwr

Ar hyn o bryd, mae Dr Ken Griffin yn gwasanaethu fel Curadur Canolfan yr Aifft ym Mhrifysgol Abertawe. Cyn y rôl hon, roedd yn dal swydd Rheolwr Mynediad i Gasgliadau yn yr un amgueddfa. Dechreuodd ei gysylltiad â Chanolfan yr Aifft yn 2000 pan ymunodd fel gwirfoddolwr. Dros y ddau ddegawd diwethaf, mae wedi ymroi i ymchwilio a hyrwyddo'r casgliad, gan arwain at gyhoeddi sawl arteffact. Mae ei angerdd dros y pwnc wedi ei arwain i ymweld â'r Aifft dros 60 o weithiau, ac ers 2010, mae wedi cymryd rhan weithredol mewn gwaith maes archaeolegol yn yr Aifft a Swdan.

Canolfan yr Aifft ym Mhrifysgol Abertawe yw casgliad mwyaf Cymru o hynafiaethau Eifftaidd, gyda dros 7,000 o arteffactau, gyda thua 2,000 ar ddangos. Yn tarddu o Gasgliad Wellcome, mae'n cynnig cipolwg ar fywyd ac arferion angladdol yr hen Aifft trwy ei orielau "Tŷ'r Bywyd" a "Thŷ'r Farwolaeth". Mae'r amgueddfa wedi'i chysegru i ymchwil, addysg ac ymgysylltu cymunedol, gan ddarparu mynediad am ddim i archwilio hanes cyfoethog yr Aifft.